Overheid kan verplicht zijn tot betalen
Als je schade veroorzaakt bij een ander, dan moet die schade (al dan niet door een verzekering) worden vergoed. Ook de overheid kan verplicht zijn om schade te vergoeden. Die schadevergoedingsplicht van de zijde van de overheid kan er, anders dan bij burgers onderling, zijn als de overheid iets fout doet. Dit noemen we onrechtmatige overheidsdaad (zie hierna onder 1). Maar ook als de overheid op zich iets goed doet, maar een burger of een bedrijf daar toch schade door lijdt. Dit noemen we nadeelcompensatie (zie hierna onder 2). Een bijzondere vorm van schade is schade geleden door bijvoorbeeld een beperking van gebruiksmogelijkheden op je perceel door een bestemmingswijziging. Dit noemen we planschade (zie hierna onder 3).
-
Schade door fout handelen overheid: wat en hoe te vorderen
Als de overheid schuld heeft aan iets wat fout is, en daardoor is schade ontstaan voor een burger of een bedrijf terwijl deze nu juist eigenlijk tegen die fout beschermd hadden moeten worden, dan kan de overheid verplicht zijn om de schade te vergoeden (onrechtmatige overheidsdaad). Als de overheid fout heeft gehandeld of een foute wet of algemene regels aanneemt dan is de burgerlijke rechter bevoegd om schadevergoeding vast te stellen. Als de overheid een fout bestuursbesluit (niet sociale zekerheid of belastingwetgeving) neemt dat concreet gevolgen heeft voor een specifieke persoon of een specifiek bedrijf dan mag je voor een maximum schadevergoeding tot € 25.000,- kiezen voor zowel de bestuursrechter als voor de burgerlijke rechter. Bijvoorbeeld de rechter heeft uitgesproken dat de gemeente ten onrechte een vergunning heeft geweigerd en jij leidt hierdoor schade. Voor een schadebedrag hoger dan € 25.000,- moet je verplicht naar de burgerlijke rechter.
-
Schade door goed handelen overheid: wat en hoe te vorderen
Als de overheid iets doet wat op zich goed is maar wat ernstige ellende tot gevolg heeft voor een burger of een bedrijf dan kan het zijn dat deze daarvoor gecompenseerd moet worden. Dit heet nadeelcompensatie. Stel bijvoorbeeld dat de overheid besluit om vanaf morgen in de landbouw een bepaald soort voer te verbieden. Op zich kan dat een verstandig besluit zijn voor dier of milieu. Maar, de industrie kan zich daarop niet binnen vierentwintig uur instellen. Van een normaal bedrijfsrisico kan dan niet gesproken worden. Dit kan dan betekenen dat er aan bedrijven die in vergelijking met andere onevenredig zwaar worden getroffen, schadevergoeding moet worden betaald. Voor nadeelcompensatie heeft de overheid verschillende beleidsregels gemaakt die houvast kunnen bieden bij de berekening van de schade die moet worden vergoed. Als er met de overheid niet uit te komen is, dan is voor een deel bij nadeelcompensatie de bestuursrechter aan zet, namelijk voor zover het gaat om voor bezwaar en beroep vatbare schadebesluiten. Voor zover het niet gaat om voor bezwaar en beroep vatbare schadebesluiten, is het aan de burgerlijke rechter om eventuele schadevergoeding vast te stellen.
-
Schade in de vorm van planschade: wat en hoe te vorderen
Planschade is schade die je lijdt doordat je minder mag op je perceel na een bestemmingswijziging (vaak bestemmingsplanwijziging, maar een omgevingsvergunning voor afwijkend gebruik kan ook). Planschade is ook, als je perceel minder waard wordt omdat bijvoorbeeld het bestemmingsplan wordt aangepast waardoor je je vrije uitzicht verliest en voortaan tegen een appartementencomplex moet aankijken. Je hebt geen recht op planschade als je kon weten dat er veranderingen op stapel stonden en de wijzigingen dus voorzienbaar waren cq. je je mogelijkheden zelf niet benut hebt. Aan de hand van criteria uit de jurisprudentie bepaalt een onafhankelijk deskundige de waardevermindering Op basis hiervan kan dan een planschadevergoeding worden toegewezen. Bij de beoordeling van de schade wordt rekening gehouden met ‘normaal maatschappelijk risico’. Dit is schade die elke burger zelf behoort te dragen. Veranderingen horen immers bij het leven. In ieder geval 2% van de waarde van de onroerende zaak (dan wel op 2% van het inkomen in geval van inkomensderving) valt onder het normaal maatschappelijk risico. Een verzoek tot vergoeding van de planschade moet in ieder geval binnen vijf jaar na het onherroepelijk worden van een planologisch besluit worden ingediend bij de betrokken gemeente. Voor het indienen van het verzoek betaal je leges aan de gemeente. Meestal een bedrag van ongeveer € 300,- dat je terugkrijgt wanneer een planschadevergoeding wordt vastgesteld. Tegen planschadebesluiten staat bezwaar en beroep open bij de bestuursrechter.
