Wat is handhaving
Onder handhaving wordt verstaan het opleggen van een last onder dwangsom, een last onder bestuursdwang of een bestuurlijke boete. Handhaven kan alleen als er een wettelijke regel wordt overtreden. Bijvoorbeeld als grond wordt gebruikt in strijd met het bestemmingsplan. Óf als er iets gebouwd wordt zonder omgevingsvergunning voor bouwen en het vergunningsvrij niet mag. Óf als er andere vergunningen ontbreken zoals een omgevingsvergunning voor milieu, een natuurvergunning een DHW- of APV-vergunning, en die vergunningen wel verplicht zijn. Om te weten of sprake is van een overtreding zijn er toezichthouders die onderzoeksbevoegdheden hebben en die over overtredingen kunnen rapporteren waarna de handhavers daarmee aan de slag gaan.
Handhaven kan de overheid uit eigen beweging maar ook op verzoek
Een bestuursorgaan kan uit eigen beweging of op verzoek van een ander -je buurman bijvoorbeeld- gaan handhaven. Alleen onder bijzondere omstandigheden mag de overheid weigeren te handhaven. Zo wordt er niet gehandhaafd als er bijna zeker toestemming komt voor de verboden handeling, dus bijvoorbeeld als het bestuursorgaan bijna de vergunning verleent.
Handhaven kan niet als er concreet zicht op legalisatie is
Handhaven als kan worden gelegaliseerd? Legaliseren betekent dat de overtreding ongedaan wordt gemaakt doordat er bijna zeker toestemming voor komt. Dit doet zich bijvoorbeeld voor als een kansrijke omgevingsvergunning voor bouwen wordt aangevraagd. Of als er een kansrijk ontwerp omgevingsvergunning voor afwijkend gebruik of een kansrijk ontwerp bestemmingsplan ter inzage wordt gelegd. Ook als het gaat om omgevingsvergunningen voor milieu of natuurvergunningen kan van legalisering sprake zijn. Voor een omgevingsvergunning voor milieu geldt dat handhaving van de baan is als er een ontvankelijke en toereikende vergunningaanvraag is ingediend. Voor een natuurvergunning kan in beginsel niet worden gehandhaafd als een ontwerpnatuurvergunning ter inzage is gelegd.
Handhaving kan niet als dat niet in verhouding staat tot de overtreding
Handhaving kan niet als dat zou betekenen dat er met een kanon op een mug wordt geschoten. Toch wordt in de Rechtspraak niet snel aangenomen dat de overtreding te klein is om op te handhaven. Het moet wel om een hele kleine en/of incidentele overtreding gaan, wil daarop niet gehandhaafd mogen worden. Er wordt dan gesproken van ‘onevenredige handhaving’.
Handhaving kan niet als er met recht vertrouwd kan worden op toezeggingen
Het komt heel vaak voor dat mensen boos zijn dat er gehandhaafd wordt omdat er toezeggingen zouden zijn gedaan door ambtenaren bijvoorbeeld. Lange tijd konden we daar niet zoveel mee, maar sinds een uitspraak van de Raad van State van 29 mei 2019 slaagt een beroep doen op het vertrouwensbeginsel indien aan drie voorwaarden is voldaan. Bij een ‘redelijk denkende burger’ moet iets als een toezegging van het bevoegde bestuursorgaan zijn overgekomen, deze toezegging kan aan het bevoegde bestuursorgaan worden toegerekend en er moeten geen zwaarder wegende belangen van anderen zijn die aan een aanspraak op vertrouwen in de weg staan. Meer weten over het vertrouwensbeginsel, klik hier voor ons uitgebreid artikel hierover.
Handhavingsbeleid
De overheid kan niet overal tegelijkertijd op handhaven. Daarom worden er beleidsregels gemaakt met prioriteiten. Maar dat beleid mag niet betekenen dat de overheid zegt dat niet wordt gehandhaafd omdat het niet in het beleid als prioriteit is gesteld. Verder wordt er vaak beleid gemaakt met stappenplannen. Als het bestuursorgaan redelijk beleid heeft opgesteld waarin staat dat het bestuursorgaan de overtreder in bepaalde gevallen eerst waarschuwt en gelegenheid biedt tot herstel voordat het een handhavingsbesluit voorbereidt, dan dient het bestuursorgaan zich in beginsel aan dat beleid te houden.
Tot slot
Uit dit artikel blijkt dat de beginselplicht tot handhaving een aantal uitzonderingen kent, maar een beroep op deze uitzonderingen wordt lang niet altijd gehonoreerd. Zorg er voor dat je alle papieren goed bewaart en dat je altijd weet met wie je in kwesties met de overheid gesproken hebt. Bevestig bijvoorbeeld schriftelijk ook de inhoud van een gesprek met een ambtenaar. Dat kan later veel problemen voorkomen.
