De kantonrechter Maastricht heeft in een uitspraak van 2 december 2020 geoordeeld dat een 4-tal boa’s (bijzondere opsporingsambtenaren) niet ontslagen kunnen worden. Één van deze boa’s werd bijgestaan door mr. Edwin van Gerven van Sumrin advocaten.
Wat was er aan de hand?
Een groepje van 5 boa’s, allen collega’s van elkaar, namen deel aan een WhatsAppgroep en in die WhatsAppgroep werden niet alleen privé-afspraken gemaakt, maar werd ook – soms op niet mis te verstane wijze – kritiek geuit op collega’s, leidinggevenden en de gemeentesecretaris. De zaak kwam aan het rollen toen één van de deelnemers aan de Appgroep bij de werkgever, de gemeente Sittard-Geleen, melding maakte van het bestaan van de WhatsAppgroep en daarbij de integrale gesprekken die binnen de Appgroep hadden plaatsgevonden, aan de gemeente had verstrekt.
De betrokken boa’s werden vervolgens geschorst en, nadat het onderzoek was afgerond, zijn 3 boa’s op staande voet ontslagen. Voor de vierde betrokken boa verliep het net iets anders. Deze boa was op detacheringsbasis werkzaam bij de gemeente Sittard-Geleen, en zijn eigenlijke werkgever – de gemeente Maastricht – volgde een andere route en heeft een procedure opgestart bij de kantonrechter om tot ontbinding van de arbeidsovereenkomst te komen. De 3 boa’s die ontslag op staande voet verleend hadden gekregen hebben dat ontslag aangevochten en uiteindelijk zijn al deze zaken door dezelfde kantonrechter behandeld.
Recht op eerbiediging van privéleven
De eerste vraag die door de kantonrechter moest worden beantwoord, zag op de vraag in hoeverre de werkgever kennis had mogen nemen van de inhoud van de WhatsAppgesprekken. De WhatsAppgroep dient in beginsel immers als privé te worden beschouwd en valt daardoor onder de bescherming van artikel 8 van het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) en voor een inmenging in dit privéleven moet er een dwingende maatschappelijke behoefte bestaan. Verder is nodig dat met deze inmenging, het nagestreefde doel moet kunnen worden bereikt waarbij geldt dat de inmenging evenredig moet zijn, gelet op dat doel.
Tik op de vingers
Bij de beantwoording van deze vraag krijgt de werkgever een tik op de vingers van de kantonrechter. Volgens de kantonrechter had de werkgever namelijk de boa’s om toestemming kunnen vragen of zij kennis mocht nemen van de inhoud van de WhatsAppgesprekken. Dat zou veel minder ingrijpend zijn geweest, dan de wijze waarop het nu was gegaan, namelijk zonder deze toestemming kennis nemen van de inhoud en daar vervolgens in een gesprek de boa’s mee confronteren.
Maar verder dan deze tik op de vingers heeft de kantonrechter niet willen gaan en voor wat betreft het gebruiken van de inhoud van de WhatsAppgesprekken heeft de kantonrechter overwogen, dat dit is toegestaan omdat het algemene maatschappelijke belang dat de waarheid aan het licht komt, alsmede het belang dat partijen erbij hebben hun stellingen in rechte aannemelijk te kunnen maken, zwaarder weegt dan het belang van uitsluiting van bewijs.
Integriteit
De kern van de verwijten aan het adres van de boa’s bestond er uit dat zij door hun deelname aan, en hun uitlatingen in, de WhatsAppgroep niet integer hadden gehandeld, mede gelet op hun functie als boa. De kantonrechter gaat hierin mee en oordeelt onder meer dat de uitlatingen van de boa’s onbehoorlijk zijn. Ook oordeelt de kantonrechter dat de boa’s zich bewust hadden moeten zijn van de strenge integriteitseisen, waaronder ook valt dat je je op een behoorlijke manier moet uiten. De boa’s die aan de WhatsAppgroep deelnamen hadden dit moeten inzien en hadden elkaar hierop (op enig moment) moeten aanspreken.
Situatie niet altijd makkelijk
Vervolgens gaat de kantonrechter in op de omstandigheden waarin boa’s moeten werken. Volgens de kantonrechter zijn die namelijk lastig en is dat sinds de coronacrisis en het toezicht op de naleving van de daarop gerichte maatregelen, zeker niet minder geworden. Er worden in hoog tempo steeds meer toezichthoudende en handhavende taken en verantwoordelijkheden op de schouders van boa’s gelegd, waar nota bene tegenover staat dat boa’s vaak laagopgeleid zijn en zij in hun taakuitoefening vaak nog onvoldoende opleiding, begeleiding en nazorg bij incidenten ervaren. Verder weegt nog mee dat ook in de organisatie zelf de situatie niet altijd even makkelijk was. Zo waren er spanningen tussen boa’s onderling en was er kennelijk geen sprake van een open cultuur.
De kantonrechter acht verder nog van belang dat de uitlatingen van de boa’s zijn gedaan binnen een besloten WhatsAppgroep met slechts vijf deelnemers en derhalve niet in het openbaar en in het bijzijn van anderen zijn geuit. Ook de omstandigheid dat de leden van de Appgroep zich niet of nauwelijks bewust waren van het feit dat (onder meer) WhatsApp gesprekken in principe blijvend worden vastgelegd (en niet ‘vervliegen’ als ‘kroegpraat’) en dat (ambtelijke) integriteit zich in principe ook uitstrekt tot dit soort intieme gesprekken, is een omstandigheid die volgens de kantonrechter meetelt.
Geen ontbinding van de arbeidsovereenkomst
Op basis van al deze omstandigheden komt de kantonrechter uiteindelijk tot de slotsom dat de gedragingen van de boa’s niet dermate ernstig zijn, dat dit een ontbinding van de arbeidsovereenkomst rechtvaardigt. Volgens de kantonrechter zou veel eerder een andere, lichtere disciplinaire sanctie aan de orde zijn geweest, in plaats van ontslag. Het ontslag op staande voet voor 3 van de boa’s gaat dus van tafel en ook de verzochte ontbinding van de arbeidsovereenkomsten van al deze boa’s gaat niet door.
