Wat moet je als ondernemer weten over de nieuwe EU-regels voor productaansprakelijkheid?
De Europese wetgeving rondom productaansprakelijkheid stamt uit 1985. Uit een tijdperk van videorecorders, faxen en koffiezetapparaten met één knop. Inmiddels leven we in een wereld waarin producten software bevatten, zelflerende systemen gebruiken, via apps aangestuurd worden en wereldwijd worden verkocht met één klik.
De Europese wetgever heeft deze ontwikkelingen nu ingehaald.
Met de nieuwe Richtlijn Productaansprakelijkheid (EU 2024/2853) komt een ingrijpende modernisering. De nieuwe regels sluiten aan bij de moderne economie met digitale producten en internationale handel. In dit artikel leggen we uit wat de nieuwe regels inhouden en wat dat voor ondernemers betekent.
Van fysieke spullen naar digitale complexiteit
Een van de meest ingrijpende veranderingen in de nieuwe EU-richtlijn productaansprakelijkheid is de manier waarop het begrip ‘product’ wordt gedefinieerd. Waar vroeger vooral fysieke, tastbare goederen onder deze term vielen, zoals een koffiezetapparaat of een wasmachine, is die definitie nu flink uitgebreid. De moderne economie draait immers allang niet meer alleen om spullen die je kunt vasthouden, maar ook om digitale componenten en software die een essentieel onderdeel vormen van een product.
Volgens de nieuwe richtlijn vallen nu ook software, AI-systemen, firmware, digitale fabricagedossiers (zoals 3D-printbestanden), en zelfs digitale diensten die samenhangen met een fysiek product onder de productaansprakelijkheid. Dat betekent dat ondernemers ook verantwoordelijk kunnen worden gehouden voor fouten in digitale onderdelen die niet tastbaar zijn, maar wel een directe invloed hebben op de werking en veiligheid van het product. Denk bijvoorbeeld aan:
- een elektrische step met remproblemen door foutieve aansturingssoftware;
- een gezondheidstracker die een onjuiste hartslag meet en zo de gebruiker misleidt;
- een cosmetisch apparaat dat via een AI-functie huidanalyse uitvoert maar daardoor juist schade veroorzaakt.
Deze voorbeelden laten zien dat de grens tussen fysiek en digitaal vervaagt. En daarmee wordt het voor ondernemers cruciaal om niet alleen naar het ‘ding’ zelf te kijken, maar ook naar de bijbehorende software, data en updates.
Aansprakelijkheid schuift in de keten
Een tweede belangrijke wijziging in de richtlijn is de verruiming van de groep partijen die aansprakelijk gesteld kunnen worden bij schade. Voorheen lag de focus vrijwel uitsluitend op de fabrikant van het eindproduct. Maar in de realiteit van vandaag, waarin veel producten via complexe ketens en internationale constructies worden verhandeld, is dat onvoldoende.
De nieuwe regels zorgen ervoor dat ook andere schakels in de keten verantwoordelijkheid kunnen dragen. Denk hierbij aan:
- importeurs, die producten van buiten de EU op de Europese markt brengen;
- gemachtigden, die namens een fabrikant handelen;
- fulfilmentdiensten, die verantwoordelijk zijn voor opslag en levering;
- en zelfs bepaalde onlineplatforms, als zij een actieve rol spelen in het aanbieden of distribueren van producten.
Voor ondernemers die gebruik maken van dropshipping, productassemblage op maat, of die producten van buiten de EU op de markt brengen, is dit een belangrijke wake-up call. Waar voorheen vaak het argument werd gebruikt “ik ben alleen een tussenpersoon”, zal dat in de toekomst veel minder houdbaar zijn. Volgens de nieuwe richtlijn kunnen alle partijen die betrokken zijn bij het beschikbaar stellen van een product op de interne markt van de EU aansprakelijk worden gesteld voor schade door gebreken.
Meer bescherming voor de consument
De nieuwe richtlijn maakt het voor consumenten makkelijker om schade te verhalen. Vooral bij complexe producten met software of AI hoeven zij minder te bewijzen. Rechters mogen sneller aannemen dat een product gebrekkig is, of dat er een verband is tussen het gebrek en de schade — zeker als de consument dit technisch zelf niet goed kan aantonen.
Ook de soorten schade waarvoor een ondernemer aansprakelijk kan zijn, zijn uitgebreid. Denk aan:
- psychische schade, als die medisch is vastgesteld;
- verlies van digitale gegevens, bijvoorbeeld door softwareproblemen;
- schade aan spullen die zowel privé als zakelijk worden gebruikt.
Voor ondernemers betekent dit: meer risico’s, ook op onverwachte plekken. Niet alleen het product zelf telt, maar ook de software, updates en data die ermee samenhangen.
DUS: Waar moeten ondernemers op letten?
De nieuwe richtlijn maakt productaansprakelijkheid breder, dieper en technischer. Ondernemers die werken met fysieke of digitale producten doen er goed aan om hun bedrijfsvoering hierop aan te passen. Het gaat daarbij niet alleen om juridische documenten, maar ook om organisatie, communicatie en technologie. Hieronder de belangrijkste aandachtspunten.
- Leveranciers & ketenbeheer
Zorg dat je exact weet wie welke onderdelen aanlevert, en leg deze afspraken juridisch vast. Ontbreekt zo’n afspraak, dan kun je aansprakelijk zijn, zeker bij producten van buiten de EU. - Contracten & algemene voorwaarden
Bekijk je contracten en algemene voorwaarden kritisch. Zijn rollen en verantwoordelijkheden duidelijk omschreven? Is vastgelegd wie aansprakelijk is bij fouten, schade of updates? Laat dit juridisch controleren als je twijfelt. - Productinformatie en documentatie
Houd goed bij wat je levert: welke software of AI zit erin, hoe werkt het, en wie beheert eventuele updates? Vooral bij slimme of digitale producten is duidelijke documentatie essentieel zowel voor klanten als voor je eigen aansprakelijkheid. - Software en updates
Als jij (of een partij namens jou) updates aanbiedt, blijf je verantwoordelijk voor het functioneren van het product. Dat geldt ook voor zelflerende systemen die na levering nog veranderen. Denk dus goed na over beheer en toezicht, ook ná verkoop. - Verzekeringen
Controleer of je aansprakelijkheidsverzekering nog past bij je bedrijfsrisico’s. Dekt deze ook schade door software, AI, dataverlies of digitale diensten? Veel oudere polissen zijn hier nog niet op ingericht. - Interne processen
Zorg dat je team weet wat er verandert. Medewerkers in distributie, klantenservice of assemblage kunnen onbedoeld fouten maken die leiden tot aansprakelijkheid. Goede instructies en bewustwording zijn dus minstens zo belangrijk als juridische teksten.
Kortom: neem je rol in de keten serieus, zorg voor heldere afspraken en wees voorbereid op aansprakelijkheid die verder gaat dan voorheen. De regels zijn strenger, maar bieden ook kansen om betrouwbaarheid en professionaliteit te versterken.
Wie nu investeert in duidelijke processen, actuele documentatie en goed risicobeheer, zet een stevige stap richting toekomstbestendig ondernemerschap binnen de Europese markt.
Twijfel je of jouw organisatie klaar is voor de nieuwe regels? Of wil je jouw contracten, voorwaarden en interne processen tijdig laten contoleren. Neem contact met ons op! Wij staan klaar om je te adviseren en te ondersteunen, Goed voorbereid zijn, voorkomt aansprakelijkheid achteraf.
