Wat de uitspraak van de Afdeling Bestuursrechtspraak van 14 april 2021 betekent voor de rechtspraktijk?
Ben je belanghebbende bij een wijziging bestemmingsplan, de verlening van een omgevingsvergunning of een natuurvergunning? Dan hoef je voorlopig niet meer verplicht eerst een zienswijze in te dienen tegen het ontwerp, om je recht op beroep bij de bestuursrechter tegen het definitieve besluit ‘veilig te stellen’. Heb je als belanghebbende wél een zienswijze ingediend tegen een ontwerpbesluit, dan mag je bij de bestuursrechter tegen alle aspecten van de definitieve besluiten procederen. Ook als je eerder alleen maar over één bepaald aspect een zienswijze hebt ingediend.
Dit is de spectaculaire uitkomst van de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van 14 april 2021 (ELCI:NL:RVS:2021:786).
Deze uitspraak zet het hele bestuursprocesrecht in het omgevingsrecht op zijn kop. De uitspraak is een direct gevolg van het ‘Varkens in Nood’-arrest van het Hof van Justitie in Luxemburg van 14 januari 2021. In dat arrest bepaalde het Europese Hof dat artikel 6:13 van de Algemene wet bestuursrecht in strijd is met het Verdrag van Aarhus dat onder meer de toegang tot de rechter regelt in besluiten over milieu-aangelegenheden, de zogenoemde ‘Aarhus-besluiten’.
Wat betekent dit in de praktijk voor de ontwikkelaar?
De bekendmaking van een ontwerpbesluit of ontwerpbestemmingsplan is voor projectontwikkelaars altijd een belangrijk moment. Een ontwerpbesluit wordt gedurende zes week ter inzage gelegd en in die periode kunnen dan zienswijzen daartegen worden ingediend. Na die zes weken wist de ontwikkelaar dan hoe de omgeving aankeek tegen de ontwikkeling en dus welke beren er op de weg waren. Als geen zienswijzen waren ingediend, dan was de ontwikkelaar nagenoeg zeker van het feit dat het besluit snel zou volgen en dat het project definitief zou kunnen worden zonder procedures daartegen.
Die zekerheid verdwijnt nu, met de uitspraak van de Afdeling van 14 april 2021. De ontwikkelaar weet namelijk pas op een veel later moment, dus na het vallen van het definitieve besluit of er bezwaren zijn vanuit de omgeving en om wat voor bezwaren het dan gaat. Een definitief door de raad vastgesteld bestemmingsplan of een omgevings- cq- natuurvergunning ligt altijd zes weken ter inzage. Binnen die zes weken kan door de omgeving of door belangenorganisaties dan beroep worden ingesteld. Vanaf nu is dus pas vanaf het verstrijken van die zes weken bekend of er bezwaren zijn tegen het besluit en wat de aard is van die bezwaren.
De gevolgen van de uitspraak voor de ontwikkelaar lijken hiermee niet al te positief. De ontwikkelaar heeft pas als de zaak onder de rechter is volledige inzage in de bezwaren van belanghebbenden tegen het project. Ook als geen zienswijzen zijn ingediend of maar beperkt bezwaren tegen het ontwerp zijn geuit, geeft dat geen zekerheid dat er procedures volgen. Ook op onderdelen die in een later stadium moeilijker te repareren zijn.
Wat betekent dit in de praktijk voor belanghebbenden?
Voor belanghebbenden ligt deze uitspraak uiteraard anders. Voor belanghebbenden die koste wat kost een project tegen willen houden is de uitspraak van de Afdeling een uitkomst. Zij kunnen er voor kiezen om zich pas bekend te maken op het moment dat het besluit ter inzage ligt voor beroep. Of deze strategie slim en gepast is, is overigens maar de vraag. Ben je het als belanghebbende wel eens met het besluit, maar wil je betere waarborgen in de vorm van aanvullende voorschriften bijvoorbeeld dan is het raadzaam om altijd zienswijzen in te dienen tegen een ontwerpbesluit of ontwerpbestemmingsplan. Wens je bijvoorbeeld gebruik te maken van het spreekrecht bij de gemeenteraad, dan kan het nog steeds zo zijn dat dat enkel is voorbehouden aan degenen die zienswijzen hebben ingediend.
Voor welke besluiten geldt deze nieuwe regeling?
Dit geldt voor alle omgevingsrechtelijke zaken. Dit betreffen zaken over besluiten op grond van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht, de Wet milieubeheer, de Wet ruimtelijke ordening, Tracéwet, de Wet geluidhinder, de Wet natuurbescherming, de Ontgrondingenwet, de Waterwet, de Wet bodembescherming, de Wet luchtvaart, de Mijnbouwwet, de Kernenergiewet, de Wet inzake de luchtverontreiniging, de Wet bescherming Antarctica en andere wetten en regelingen op het gebied van het milieu en ruimtelijke ordening.
Conclusie
De nieuwe ruimhartige benadering van de Raad van State zal veel verandering brengen in de rechtspraktijk. In het persbericht van de Raad van State wordt aangegeven dat in afwachting van een oplossing van de wetgever er voor een ruimhartige benadering van de rechtsbescherming voor burgers wordt gekozen. Dit lijkt erop dat er toch een wetswijziging aan zit te komen. Mocht de ruimhartige benadering weer aan banden worden gelegd door een wetswijziging, dan volgen daarover nieuwe berichten. Tot die tijd is het indienen van een zienswijzen tegen een ontwerpbesluit of ontwerpbestemmingsplan niet meer verplicht om met nieuwe brede beroepsgronden, toegang te krijgen tot de bestuursrechter. We gaan zien in welke mate dit het besluitvormingsproces in het omgevingsrecht op zijn kop gaat zetten.
