Het leven op het platteland heeft voor en nadelen. Een van de nadelen is het gezondheidseffect dat de agrarische sector kán hebben op de gezondheid van mensen. Q-koorts is een bij het brede publiek bekende bacteriële infectieziekte die kan worden overgedragen van dieren op mensen.
De laatste jaren zijn het endotoxinen, die bijzondere belangstelling genieten vanwege het mogelijke effect op de gezondheid van mensen. Endotoxinen zijn celwandresten van bacteriën die zich binden aan stofdeeltjes of waterdeeltjes en zich op die manier gemakkelijk in de omgeving verspreiden. Inademing van endotoxinen (gemeten in Endotoxine Units per kubieke meter = EU/m3) kan leiden tot ontstekingen aan de luchtwegen.
Nog geen wet of begrenzing van hogerhand waar het gaat om endotoxinen.
Er is nog geen wet die de maximale endotoxinebelasting regelt. De nationale wetgever en de Afdeling Bestuursrechtspraak Raad van State wachten op nader wetenschappelijk onderzoek. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State oordeelde wel al op 13 december 2017 (ECLI:NL:RVS:2017:3435) dat de rapporten afkomstig van de Gezondheidsraad een rol mogen spelen bij het nemen van besluiten door het bestuur. Bestuursorganen zijn dat echter niet verplicht.
Vanwege het ontbreken van een hard kader, is het aan de decentrale regelgevers om uit te maken in hoeverre zij met gezondheidsrisico’s door endotoxinen rekening wensen te houden.
Grote verschillen in hoe wordt omgegaan met de gezondheidsrisico’s in omliggende gemeenten.
Dit betekent dat er grote verschillen zijn. Bij ons in de buurt is het zo dat Asten behoorlijk streng is op de hoeveelheid endotoxinen die een bedrijf mag uitstoten. In Deurne is er qua endotoxinen geen speciaal beleid. Someren hanteert sinds 2017 een beleid waarbij nieuwe woningen op minimaal 115 meter van intensieve veehouderijen moeten liggen onder andere vanwege endotoxinen. De gemeenten Laarbeek en Heeze en Leende lijken ook nogal kien te zijn op die endotoxinen. Onlangs weigerden deze gemeenten vergunningen om uit te breiden vanwege het gevaar van een te hoge uitstoot van endotoxinen.
Deze weigeringen leidden tot weer wat meer duidelijkheid over hoe om te gaan met endotoxinebelasting. De Rechtbank Oost-Brabant liet (o.a in ECLI:NL:RBOBR:2019:1973) de StAB een oordeel geven over de waarde van de endotoxine-rapporten die nu voorhanden zijn.
De Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor Milieu en Ruimtelijke Ordening (StAB) is een onafhankelijke en onpartijdige deskundige die de bestuursrechter adviseert over geschillen op het gebied van het fysieke leefmilieu.
Wat ligt er aan rapporten over de relatie tussen endotoxinen en gezondheid.
De Gezondheidsraad heeft in een rapport van 30 november 2012 (“gezondheidsrisico’s rond veehouderijen”) geadviseerd over endotoxinen. Hierin is een advieswaarde genoemd: de algemene bevolking zou aan een concentratie van 30 EU (endotoxine-units)/m³ kunnen worden blootgesteld zonder onaanvaardbare risico’s.
In een vervolgadvies van de Gezondheidsraad van 14 februari 2018 is vermeld dat er geen gegevens beschikbaar zijn gekomen die nadere informatie bieden over de gezondheidsrisico’s van blootstelling aan endotoxinen, behoudens enkele rapportages.
In 2016 is een rapport uitgebracht van de Wageningen University & Research (“Emissies van endotoxinen uit de veehouderij: emissiemetingen en verspreidingsmodellering”). Erbrink Stacks Consult heeft op 5 september 2016 het rapport “Endotoxineconcentraties rond stallen: indicatieve modelberekeningen” uitgebracht.
Dit laatste rapport werd in combinatie met het “Onderzoek Veehouderij en gezondheid omwonenden” (VGO-onderzoek) van het RIVM in een uitspraak van de rechtbank Oost-Brabant van 30 mei 2017 (ECLI:NL:RBOBR:2017:2920) al genoemd als een indicatie dat sprake kan zijn van een risico voor de volksgezondheid als gevolg van de verspreiding van endotoxinen voor de in het onderzoek van Erbrink Stacks Consult genoemde diersoorten.
Volgens de StAB kloppen de uitkomsten van de notitie.
De Rechtbank Oost-Brabant heeft het StAB nu in klare taal gevraagd of de Notitie over endotoxines klopt. En het antwoord van de StAB is ja. Gelet op het StAB-advies is de rechtbank Oost-Brabant dan ook van oordeel dat de adviesgrenswaarde van 30 EU m3 niet bepaald uit de lucht komt vallen.
“De adviesgrenswaarde voor werknemers is grondig onderzocht in het rapport van de Gezondheidsraad van 15 juli 2010 “Health-based recommended occupational exposure limit”. De onduidelijkheid schuilt in het doorvertalen van deze adviesgrenswaarde voor werknemers naar een adviesgrenswaarde voor omwonenden en niet in iets anders. De StAB geeft verder aan dat endotoxinen zitten in alle fracties van het stof van veehouderijen. Dus zowel in het ultrafijnstof, in het fijn stof als in de grovere stofdeeltjes. Er is volgens het StAB een herleidbare koppeling tussen de van overheidswege vastgestelde fijnstofemissiefactoren en de emissies van endotoxinen in het inhaleerbare stof dat uit veestallen vrijkomt. Daarom kan volgens de StAB de berekende fijnstofemissie van een veehouderij dienen als representatieve bronsterkte voor de uitstoot van endotoxinen”.
Conclusie.
De omliggende gemeenten die zich baseren op de Notitie en de advieswaarde van 30 EU m3, krijgen hiermee belangrijke steun in de rug. De vraag is wat de Afdeling ermee gaat doen. Ingewikkelde materie? Wij denken graag met u mee. Neem gerust contact op met Moniek Peeters (06-57870999 / m.peeters@sumrin.nl).
